Darowizna od rodziny to popularna forma przekazania pieniędzy lub innych składników majątku na rzecz najbliższych. Warto wiedzieć, że czynność co do zasady powoduje obowiązek podatkowy, jednak wysokość podatku jest uzależniona od tego, komu przekazujemy darowiznę i w jakiej wysokości. W wielu przypadkach możesz skorzystać ze zwolnienia z podatku dochodowego. Z tego artykułu dowiesz się, jak wygląda kwestia darowizny w 2024 roku.
Czym jest darowizna?
Darowizna została szeroko opisana w ustawie o podatku od spadków i darowizn, a także w kodeksie cywilnym. Jeżeli chcielibyśmy ją zdefiniować, możemy powiedzieć, że jest to umowa w myśl której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.
Innymi słowy, darowizną może być przekazanie pieniędzy przez ojca swoim dzieciom lub “podarowanie” domu przez babcię wnukom. Jak łatwo możesz zauważyć, przedmiotem darowizny mogą być nie tylko pieniądze, ale również rzeczy ruchome czy nieruchomości.
Kto może być obdarowanym?
Obdarowanym, czyli osobą, która otrzymuje darowiznę, może być każdy podmiot prawa cywilnego, który ma zdolność prawną. W skład tej grupy wchodzą osoby fizyczne oraz prawne, które nawiązują między sobą stosunki majątkowe i pozamajątkowe. Będą to np. matka, brat, znajomy, a nawet konkretne przedsiębiorstwo. Darowiznę może otrzymać również dziecko pozostające pod władzą rodzicielską, którego majątkiem zarządzają rodzice.
Grupy podatkowe i kwoty wolne od podatku w 2024 roku
Wiesz już, kto może otrzymać darowiznę. Zwróć uwagę, że spośród podanych przykładów część osób należy do rodziny. Możesz zastanawiać się, jakie ma to znaczenie? W kontekście opodatkowania i ewentualnego zwolnienia z płacenia podatku duże.
W polskim prawie wyróżnia się tzw. grupy podatkowe, wśród których znajdują się określone osoby, w zależności od stopnia pokrewieństwa:
- do grupy I zaliczani są: małżonek, zstępni (np. syn, wnuk, prawnuk), wstępni (np. matka, ojciec, dziadkowie), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha, teściowie;
- do grupy II zaliczani są: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków;
- do grupy III należy zaliczyć innych nabywców darowizny.
Co ważne, w ramach grupy I wyróżnia się tzw. grupę 0, do której należą:
- małżonek;
- zstępni;
- wstępni;
- rodzeństwo;
- ojczym;
- macocha.
Zwróć uwagę, że przynależność do danej grupy podatkowej ma znaczenie w kontekście kwoty wolnej od podatku:
- dla grupy I kwota wolna od podatku od 1 lipca 2023 roku to 36 120 zł;
- dla grupy II kwota wolna od podatku od 1 lipca 2023 roku to 27 090 zł;
- dla grupy III kwota wolna od podatku od 1 lipca 2023 roku to 5 733 zł.
Kiedy należy zapłacić podatek od darowizny?
Przekroczenie kwoty wolnej od podatku sprawia, że musisz zapłacić podatek do urzędu skarbowego. Wyjątkiem jest grupa 0, która może skorzystać z pełnego zwolnienia z podatku. Aby jednak skorzystać z takiego zwolnienia, gdy jest wyższe od kwoty wolnej, należy pamiętać o dodatkowych wymaganiach.
Jeżeli otrzymana darowizna mieści się w kwocie wolnej od podatku, wówczas od takiej darowizny nie musisz płacić podatku, ani też zgłaszać jej do urzędu skarbowego. Z kolei w przypadku, gdy należysz do grupy 0, możesz całkowicie uniknąć opodatkowania (nawet jeżeli kwota przekracza 36 120 zł), ale tylko wtedy, gdy umowa darowizny zostanie zgłoszona w ciągu sześciu miesięcy na druku SD-Z2 do urzędu skarbowego, a otrzymanie darowizny zostanie udokumentowane dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy.
Wysokość podatku od darowizny waha się natomiast w przedziale od 3% do 20%, w zależności od wysokości otrzymanej darowizny. Pomocna będzie dla Ciebie poniższe tabele.
| ponad | do | Stawka podatku dla I grupy podatkowej od kwoty nadwyżki ponad kwotę wolną |
| 0 | 11 833 zł | 3% |
| 11 833 zł | 23 665 zł | 355 zł i 5% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 zł | 946 zł 60 gr i 7% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
| ponad | do | Stawka podatku dla II grupy podatkowej od kwoty nadwyżki ponad kwotę wolną |
| 0 | 11 833 zł | 7% |
| 11 833 zł | 23 665 zł | 828 zł 40 gr i 9% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 zł | 1893 zł 30 gr i 12% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
| ponad | do | Stawka podatku dla III grupy podatkowej od kwoty nadwyżki ponad kwotę wolną |
| 0 | 11 833 zł | 12% |
| 11 833 zł | 23 665 zł | 1420 zł i 16% od nadwyżki ponad 11 833 zł |
| 23 665 zł | 3313 zł 20 gr i 20% od nadwyżki ponad 23 665 zł |
W jakim okresie kwota darowizn jest sumowana?
Kwoty wolne od darowizn od jednego darczyńczy obowiązują przez pięć lat. Wspomniane pięć lat to tak naprawdę pięć lat poprzedzające otrzymanie obecnej darowizny. Przykładowo, jeżeli otrzymasz darowiznę w 2024 roku, to musisz zliczyć sumę wszystkich darowizn otrzymanych od tego darczyńczy w latach 2019-2024.
W związku z tym, gdy otrzymujesz od jednej osoby darowizny wielokrotne, musisz zsumować ich wartość i sprawdzić, czy nie została przekroczona kwota wolna od podatku. Jeżeli tak się stanie, od nadwyżki ponad kwotę wolną musisz zapłacić podatek.
Konsekwencje niezgłoszenia darowizny i niezapłacenia podatku
Niezgłoszenie darowizny lub niezapłacenie podatku pomimo takiego obowiązku może skutkować wszczęciem postępowania przez urząd skarbowy i finalnie zostać potraktowane jako oszustwo.
Odnosząc się do art. 4a ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, osoba, która nie dopełniła formalności, powinna zapłacić podatek na zasadach określonych dla nabywców należących do I grupy podatkowej.
Z kolei, gdy nie zgłosisz darowizny i nie zapłacisz podatku (choć powinieneś), może grozić Ci konieczność zapłacenia podatku w wysokości 20 procent.
Jak skorzystać ze zwolnienia z podatku w najbliższej rodzinie?
Teraz chciałbym Ci pokazać, jak prawidłowo zgłosić nabycie darowizny, gdy darczyńcami są Twoi rodzice. Załóżmy, że otrzymujesz od nich 80 tys. zł w gotówce.
Na pierwszy rzut oka wydaje się, że taka kwota podlega opodatkowaniu, ponieważ przekracza podane wcześniej kwoty wolne. Możesz jednak skorzystać ze zwolnienia, jeżeli dopełnisz wszystkich formalności. Relacja rodzica z dzieckiem sprawia, że tacy członkowie rodziny należą do grupy 0. To z kolei otwiera furtkę do tego, aby skorzystać z całkowitego zwolnienia z zapłaty podatku. Aby to zrobić, rodzice muszą przekazać wspomnianą kwotę pieniędzy na Twój rachunek bankowy. Następnie musisz w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny złożyć w urzędzie skarbowym formularz SD-Z2 i udokumentować otrzymanie pieniędzy na rachunek bankowy (np. za pomocą potwierdzenia otrzymania przelewu).
Przykład, jak sumować otrzymany majątek od jednego darczyńcy
Wspomniałem, że darowizny otrzymane od tego samego darczyńczy w ciągu 5 lat sumują się. Sprawdź, jak wygląda to w praktyce i jak poprawnie liczyć kwoty.
Załóżmy, że wartość darowizny, którą otrzymasz w 2024 roku od wujka wynosi 3500 zł. Jest to kwota, która mieści się w kwocie wolnej w ramach I grupy podatkowej, do której zaliczysz wujka. Niemniej jednak pamiętasz, że ta sama osoba przekazywała Ci darowizny w poprzednich latach i kształtowały się one następująco:
- w 2018 roku 5000 zł;
- w 2019 roku 3500 zł;
- w 2020 roku 4200 zł;
- w 2021 roku 1500 zł;
- w 2022 roku 1700 zł;
- w 2023 roku 1600 zł.
Jak już wiesz, pieniądze otrzymane w drodze darowizny w okresie pięciu ostatnich lat poprzedzających bieżący rok musisz zsumować. W tym przypadku pod uwagę bierzemy lata 2019-2024.
Suma środków pieniężnych otrzymanych od jednej osoby w formie darowizny wynosi 16 000 zł i mieści się w kwocie wolnej, dlatego będzie to dla Ciebie kolejna darowizna bez podatku.
