Legalne źródło zarobku pozwalające sprawdzić pomysł na biznes przy jednoczesnej minimalizacji formalności – to zalety, których może dostarczyć Ci działalność nierejestrowana. To dobra alternatywa pozwalająca osiągać Ci miesięczny przychód do 75% minimalnego wynagrodzenia. Mimo wszystko ma ona pewne wady czy nieścisłości. Jednym z najczęściej poruszanych zagadnień w obrębie tej formy zarobkowania jest świadczenie usług. No właśnie, jak to z nimi jest w rzeczywistości? Dlaczego usługi w działalności nierejestrowanej są tak problematyczne? Tego dowiesz się z artykułu.
Co to są usługi?
Wyjaśnijmy sobie najpierw, czym są usługi. Oczywiście, w codziennym życiu jest to bardzo często stosowany zwrot i zdaję sobie sprawę, że większość zna jego znaczenie. Jednak chcąc zdefiniować usługi w kontekście działalności nierejestrowanej, musimy odnieść się do definicji prawnych.
Jednym ze źródeł jest ustawa o podatku od towarów i usług. W myśl art. 8, świadczenie usług należy rozumieć jako:
“każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7“
Zacytowana część przepisów odpowiada wprost, jakie działania należy traktować jako usługi. Przenosząc definicję na grunt zawodowy możemy powiedzieć, że świadczeniem usług będzie np. naprawa kranu, sprzątanie mieszkania czy wykonanie strony internetowej.
Ustawa o VAT to niejedyne źródło informacji o definicji usług. Kolejnym aktem prawnym jest, chociażby Traktakt o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 57, usługami są:
“świadczenia wykonywane zwykle za wynagrodzeniem w zakresie, w jakim nie są objęte postanowieniami o swobodnym przepływie towarów, kapitału i osób.
Usługi obejmują zwłaszcza:
a) działalność o charakterze przemysłowym,
b) działalność o charakterze handlowym,
c) działalność rzemieślniczą,
d) wykonywanie wolnych zawodów.“
Kiedy dochodzi do zawarcia umowy zlecenie?
Wydaje się, że na pierwszy rzut oka we wspomnianych definicjach nie ma niczego szczególnego. W związku z tym możesz zastanawiać się, dlaczego na grupach czy forach dyskusyjnych istnieje taka obawa przed rozpoczęciem świadczenia usług? Odpowiada za to nie definicja samych usług, ale inne przepisy prawne.
Aby lepiej to zrozumieć, spójrzmy na art. 750 kodeksu cywilnego, który mówi, że “do umów o świadczenie usług, które nie są uregulowane innymi przepisami, stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu.” Oznacza to, że nie mając zarejestrowanej działalności gospodarczej, tak naprawdę w większości przypadków będziesz świadczyć usługi na podstawie umowy zlecenie. I nie ma większego znaczenia to, że nie została ona spisana na papierze, ponieważ zastosowanie mają tu przepisy mówiące o dopuszczalnych formach sporządzania takiej umowy.
Formy zawarcia umowy zlecenie
Być może zastanawiasz się teraz, jak to jest możliwe, że pomimo braku pisemnej formy, umowa zlecenie może w ogóle funkcjonować? Zwróć uwagę na to, że kodeks cywilny tak naprawdę nie przewiduje żadnych wymogów co do formy zawarcia umowy zlecenia. W związku z tym umowa może być zawarta w jednej z form, które zostały określone w przepisach ogólnych kodeksu cywilnego.
Oznacza to, że możesz zawrzeć umowę zlecenia w formie papierowej, elektronicznej, a nawet ustnej. Takie stanowisko potwierdza również art. 8b ust. 3 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. W praktyce, nawet jeżeli nie spiszesz umowy ze zleceniodawcą, może okazać się, że doszło pomiędzy wami do jej zawarcia w formie ustnej. A to rodzi dodatkowe obowiązki, o których poniżej.
Dlaczego usługi w ramach działalności nierejestrowanej są problematyczne?
Wiesz już, że do zawarcia umowy zlecenia nie jest potrzebna forma pisemna. No dobrze, ale jaki ma to związek z działalnością nierejestrowaną? Okazuje się, że duży. Zwróć uwagę, że gdy prowadzisz działalność nierejestrowaną i świadczysz usługi na rzecz drugiej strony, tak naprawdę dochodzi pomiędzy wami do zawarcia umowy zlecenie. Być może nie byłoby w tym nic szczególnego, ale… do głosu dochodzą inne obowiązki.
Zawierając umowę zlecenie Twój zleceniodawca musi pamiętać o dodatkowych obowiązkach. W praktyce wygląda to tak, że Ty świadczysz usługę, a druga strona musi w ciągu 7 dni dokonać zgłoszenia na druku ZUS ZUA lub ZUS ZZA oraz odprowadzić należne składki. Oczywiście, z pewnymi wyjątkami.
Czy każde świadczenie usług wiąże się z koniecznością odprowadzania składek?
Obowiązki “składkowe” dotyczą dużej grupy osób, choć nie wszystkich. Po pierwsze, zleceniobiorca (czyli osoba świadcząca usługi) nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom, jeżeli jest uczniem szkół ponadpodstawowych lub studentem do ukończenia 26. roku życia. Jeżeli spełniasz te warunki, możesz świadczyć usługi w ramach działalności nierejestrowanej, a Twoi klienci nie będą zobowiązani do opłacania składek ZUS.
Po drugie, obowiązek opłacania składek nie występuje, gdy umowa jest nieodpłatna. Takie stanowisko zostało potwierdzone m.in. w interpretacji indywidualnej z dnia 1 lipca 2015 roku, wydanej przez Centralę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (sygn. WPI/200000/43/736/2015). Pytanie tylko, czy świadczenie nieodpłatnej usługi ma tu jakikolwiek sens?
Orzecznictwo w sprawie usług w działalności nierejestrowej
Przeszukując tematykę dotyczącą świadczenia usług przez osobę prowadzącą działalność nierejestrowaną, a także składek ZUS, możesz spotkać się z wieloma opiniami. Niemniej jednak zdecydowanie ważniejsze są oficjalne stanowiska organów państwowych w tej sprawie. A te niekoniecznie mogą być dla Ciebie satysfakcjonujące.
Pierwszym przykładem jest pismo Ministerstwa Rozwoju i Technologii, z którego możesz dowiedzieć się, że:
“Odpłatne świadczenie usług jest zawsze związane z zawarciem przez strony umowy cywilnoprawnej, nawet jeśli nie ma ona formy pisemnej (tzn. jest zawarta ustnie)“.
Zatem zwolnienie ze składek przy prowadzeniu działalności, spełniającej limit dla prowadzenia działalności nieewidencjonowanej, nie przysługuje w przypadku świadczenia usług.
Tak więc, zgodnie z wyjaśnieniami resortu, usługę należałoby traktować jako oskładkowane zlecenie. W tym przypadku obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń spoczywa na płatniku składek i powstaje w sytuacji objęcia danej osoby ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem zdrowotnym.”
Kolejny przykład wskazujący na konieczność odprowadzania składek, to pismo z dnia 24 lipca 2018 r. wydane przez Centralę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (DI/100000/43/822/2018). ZUS wskazuje w nim, że:
osoby fizyczne, z którymi wnioskodawca ma zawarte umowy o świadczenie usług, a które zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców są zwolnione z obowiązku rejestracji działalności gospodarczej z uwagi na wysokość osiąganych przychodów, nie są uważane za osoby prowadzące działalność gospodarczą, co powoduje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu zawartych z ww. umów, w myśl art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.
Na koniec, dla lepszego potwierdzenia tej tezy, zrzut ekranu ze strony rządowej.
Skoro nie umowa zlecenia, to może… umowa o dzieło?
Skoro istnieje ten nieszczęsny obowiązek odprowadzania składek, to czy jest jakaś alternatywa? Szukając rozwiązania możemy wskazać na umowę o dzieło, w przypadku której nie ma obowiązku odprowadzania składek ZUS. Formalnie umowy te od 1 stycznia 2021 roku muszą być również zgłaszane, jednak póki co bez dodatkowych “kosztów”.
Istotny problem w przypadku umowy o dzieło jest jednak taki, że zgodnie z obowiązującymi przepisami, jest to umowa rezultatu. Oznacza to, że jej efektem jest konkretne dzieło, rezultat. W konsekwencji taka umowa nie ma zastosowania do wszystkich czynności. Co więcej, trudnością może być zakwalifikowanie odpowiednich działań jako nadających się do umowy o dzieło. Ponadto, w razie ewentualnej kontroli, zasadność takiej umowy może być zakwestionowana przez ZUS.
Gruntowanie, malowanie i szpachlowanie w ramach umowy o dzieło
Ciekawym przykładem może być gruntowanie, malowanie i szpachlowanie ścian. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że wykonanie takich prac możnaby klasyfikować w kategoriach umowy zlecenie. Jakiś czas temu takie czynności trafiły aż do Sądu Najwyższego, który orzekł w wyroku z dnia 18 września 2013 roku (sygn. akt II UK 39/13), że jest inaczej. Opisywane czynności można zakwalifikować jako umowę o dzieło.
Wykonanie umowy przez zainteresowanego polegało na zagruntowaniu, wyszpachlowaniu i pomalowaniu pomieszczeń biurowych przy użyciu materiałów dostarczonych przez zamawiającego. Prace odbierał inspektor nadzoru, który również doglądał robót na poszczególnych etapach. Wynagrodzenie ustalone było w zależności od liczby metrów kwadratowych pomalowanej powierzchni. Zakwalifikowanie tej umowy jako umowy o dzieło nie może budzić wątpliwości. Spełnia ona kryteria odróżniające ją od umów zlecenia i umów określonych w art. 750 k.c. Od umowy zlecenia odróżnia ją to, że zainteresowany nie podjął się dokonania na rzecz dającego zlecenie określonych czynności prawnych, o których stanowi art. 734 k.c.
Co ciekawe, podobnych orzeczeń możemy znaleźć więcej i niekiedy kończą się wydaniem innych decyzji. Wydaje się, że kluczowa jest dokładna ocena stanu faktycznego i wzięcie pod uwagę wszystkich czynników, które mogą mieć znaczenie dla zaklasyfikowania charakteru umowy.
Dla kogo działalność nierejestrowana jest odpowiednia?
Działalność bez rejestracji to doskonały pomysł na sprawdzenie pomysłu na biznes. Świetnie sprawdzi się m.in. w przypadku sprzedaży różnorodnych produktów, w tym rękodzieła, czy e-booków. Jeśli jednak chcesz rozpocząć zarabianie pieniędzy w ten sposób, musisz pamiętać o pewnych ograniczeniach. Przede wszystkim, nie możesz prowadzić takiej działalności, gdy w ciągu ostatnich 60 miesięcy prowadziłeś działalność gospodarczą. Poza tym musisz pilnować limitu przychodów i prowadzić uproszczoną ewidencję sprzedaży. W żadnym miesiącu nie możesz przekroczyć 75% kwoty minimalnego wynagrodzenia. Od 1 lipca 2023 r. do 31 grudnia 2023 roku jest to 2700 zł, a od 1 stycznia 2024 roku 3181,50 zł.
Dodatkowo zwróć uwagę na to, że działalność wykonywana w ten sposób budzi wiele wątpliwości w przykładu świadczenia usług. Osoba wykonująca usługi w ramach działalności nierejestrowanej musi liczyć się z tym, że tak naprawdę będzie wykonywać pracę na podstawie umowy zlecenie. To z kolei nakłada na zleceniodawcę (czyli klienta) obowiązek dokonania zgłoszenia do ZUS i odprowadzenia składki zdrowotnej i składek społecznych. Istnieją od tego pewne wyjątki, jednak co do zasady musimy traktować te sytuacje w kontekście dość sporych utrudnień.
Poza tym musisz pamiętać o innych uwarunkowaniach. W określonych sytuacjach musisz np. posiadać kasę fiskalną lub zarejestrować się jako czynny podatnik VAT. Jeżeli chcesz więcej dowiedzieć się na ten temat, zachęcam Cię do zakupienia mojego e-booka i zapoznania się z innymi artykułami dostępnymi na blogu.
