Zaliczka i zadatek to pojęcia z zakresu finansowo-prawnego, z którymi możesz spotkać się na co dzień, w szczególności w momencie podpisywania umowy. Wiele osób traktuje je zamiennie, uważając, że oznaczają dokładnie to samo. W praktyce jest nieco inaczej. Zadatek a zaliczka to dwa różne pojęcia. Sprawdź, jakie są między nimi różnice.
Co to jest zaliczka?
Zaliczka to kwota wniesiona przez jedną ze stron umowy, stanowiąca część zapłaty za określony przedmiot czy usługę, która nie została jeszcze zrealizowana. Innymi słowy, jest to swego rodzaju częściowa przedpłata za przyszłe zobowiązania. Pomimo dość dużej popularności, zaliczka, w przeciwieństwie do zadatku, nie posiada formalnej definicji określonej w kodeksie cywilnym. W związku z tym można przyjąć, że jest to po prostu wzajemna umowa pomiędzy dwoma stronami. Ponadto przedmiotem zaliczki mogą być tylko pieniądze. Nie pełni funkcji gwarancyjnej, jednak w przypadku niewykonania umowy przez którąkolwiek ze stron podlega zwrotowi.
Co to jest zadatek?
Zadatek stanowi tzw. dodatkowe zastrzeżenie umowne. Jest to świadczenie pieniężne lub rzeczowe, które uiszcza się np. podczas zawarcia umowy przedwstępnej. Szerszą definicję zadatku możesz znaleźć w art. 394 kodeksu cywilnego. Co istotne, reguła interpretacyjna art. 394 kodeksu cywilnego odnosi się do zachowania, które polega na wręczeniu pieniędzy lub rzeczy przy zawieraniu umowy. Pamiętaj, że w momencie, gdy opisane zachowanie nastąpi zarówno przed jak i po zawarciu umowy, to nakaz uznania go za zastrzeżenie zadatku nie obowiązuje. Niemniej termin “przy zawarciu umowy” jest dość elastyczny i tak naprawdę ważne jest zachowanie związku czasowego pomiędzy czynnościami. W związku z tym nie ma np. przeszkód co do tego, aby strony umowy umówiły się na zadatek już po zawarciu umowy zasadniczej. Ważne jest to, aby wspomnianą umowę uzupełnić o taki zapis.
Co dzieje się z zadatkiem, gdy umowa nie dojdzie do skutku z winy przyjmującego zadatek?
Istotą zadatku jest m.in. zabezpieczenie finansowe w razie niewykonania umowy. Przeanalizujmy pierwszą możliwość, w której osoba przyjmująca zadatek nie wykonuje umowy. W takiej sytuacji osoba przyjmująca zadatek musi zwrócić jego dwukrotność. Innymi słowy, o zwrot zadatku w dwukrotnej wysokości może starać się osoba, która go wręczyła, ale tylko wtedy, gdy otrzymała oświadczenie o odstąpieniu od umowy od osoby, która przyjęła zadatek.
Co z zadatkiem, gdy od umowy odstąpi osoba wpłacająca zadatek?
Teraz załóżmy hipotetyczną sytuację, w której jesteś osobą zawierającą umowę z przedsiębiorcą, wymagającą wpłaty zadatku. Jeżeli nie jesteś w stanie wykonać tej umowy, wówczas przedsiębiorca ma prawo zachować otrzymany zadatek.
Co z zadatkiem, gdy za niewykonanie umowy nie odpowiada żadna ze stron?
A co w przypadku, jeżeli nie doszło do wykonania umowy i żadna ze stron nie ponosi za to odpowiedzialności lub odpowiedzialne są obie strony? W takim przypadku istnieje obowiązek zwrotu zadatku osobie wpłacającej, jednak w wartości, jaka została wpłacona, a nie dwukrotnie wyższej.
Co dzieje się z zadatkiem, jeżeli umowa została zrealizowana?
Jeżeli umowa zostanie zrealizowana zgodnie z założeniami, wówczas zadatek podlega zaliczeniu na poczet świadczenia. Co ciekawe, jeżeli takie zaliczenie nie jest możliwe, to strona uiszczająca zadatek może wystąpić o jego zwrot. Samo roszczenie o zwrot staje się wymagalne niezwłocznie po wezwaniu kontrahenta do zwrotu.
Czym różni się zaliczka od zadatku?
Jak widzisz, zaliczka a zadatek to dwa różne pojęcia. Główna różnica pomiędzy nimi polega na tym, że zaliczka nie pełni funkcji gwarancyjnej. W związku z tym można określić ją jako swego rodzaju częściową zapłatę za wykonanie umowy. Z kolei zadatek pełni swego rodzaju funkcję ochronną. W przypadku niewykonania umowy w określonym terminie druga strona może żądać zwrotu zadatku w podwójnej wysokości. Z kolei, gdy niewykonanie umowy leży po Twojej stronie, wówczas przedsiębiorca może zatrzymać zadatek.
Ponadto zwróć uwagę na to, że zaliczka może być przekazana tylko i wyłącznie w formie pieniężnej. Co więcej, jest to sformułowanie, które nie znajduje legalnej definicji w kodeksie cywilnym.
Zaliczka czy zadatek – na co się zdecydować?
Trudno jednoznacznie wskazać, które z tych pojęć jest lepsze. Jak widzisz, zarówno zadatek, jak i zaliczka mają swoje plusy i minusy. Zaliczka nie posiada jako takiej funkcji gwarancyjnej. Jest jedynie swego rodzaju częścią zapłaty za przedmiot czy usługę wynikającą z umowy. W przypadku zadatku możesz liczyć na pewne zabezpieczenie. W związku z tym sprawdzi się on np. przy zakupie samochodu czy mieszkania. Pamiętaj, że zadatek i zaliczka to dwa różne pojęcia. Pomimo tego, że w życiu codziennym są często stosowane zamienne, to na gruncie prawnym oznaczają zupełnie co innego.
